pytania na egzamin magisterski SWPS

Maxivitt

Czy inteligencję naprawdę można mierzyć? Omów kontrowersje wokół pomiaru inteligencji.

rooles · Dołączył: 09 Lut 2006 Posty: 15 Przeczytał: 0 tematów

Czy inteligencję naprawdę można mierzyć? Omów kontrowersje wokół pomiaru inteligencji.

Prawzorem współczesnych testów IQ jest Skala Inteligencji Bineta-Simona (którego późniejszą wersją jest test Stanforda-Bineta) stworzona przez twórcę pojęcia ilorazu inteligencji – Alfreda Bineta w 1904 r. Pierwotnym celem tego testu było wyszukiwanie uczniów w szkołach podstawowych, którzy wymagają szczególnej pomocy w nauczaniu. Założenie Bineta było takie, że słaby wynik IQ nie wskazuje na niemożność osiągnięcia dobrych wyników w nauce, lecz osoby takie wymagają dodatkowej, specjalistycznej pomocy i wsparcia w procesie edukacji. Współcześnie najbardziej popularnym testem dla dorosłych jest WAIS, używa się także często innego narzędzia: Testu matryc Ravena (Raven's Advanced Matrices).

loraz inteligencji - (IQ - od Intelligence quotient) to wartość liczbowa testu psychometrycznego, którego celem jest pomiar inteligencji kognitywnej - czyli polegającej na umiejętności kojarzenia informacji i operacji na symbolach. Wartość ta nie jest absolutną miarą inteligencji, lecz ma zawsze charakter relatywny. Rozkład wyników testu jest opisywany krzywą Gaussa (o kształcie "dzwonu"). Test jest tak konstruowany, aby średni dla danej populacji (kraj, grupa wiekowa) wynik przeliczony wynosił 100 IQ, natomiast średni rozrzut (σ) statystyczny wyników wynosił 15. Oznacza to, że wynik od 85 do 115 wskazuje na przeciętną inteligencję; wynik powyżej 115 wskazuje na inteligencję wybitną, zaś poniżej 85 na inteligencję niską. Testy mierzące IQ muszą być od czasu do czasu kalibrowane od nowa, ponieważ wykonanie różnych zadań zmienia się ze zmianami kulturowymi (np. zmianie ulega znajomość różnych słów), a nadto w krajach rozwiniętych istnieje stała tendencja do wzrastania średniego ilorazu inteligencji całej populacji (tzw. efekt Flynna),

Wartość IQ jest często traktowana jako obiektywna miara. Jednak ze względu na to, że inteligencję jest trudno precyzyjnie zdefiniować istnieją liczne kontrowersje na temat tego, co właściwie mierzą testy IQ (i czy rzeczywiście mierzą jakąś obiektywną wartość). Aby uniknąć dywagacji na temat tego, co termin właściwie oznacza, wielu psychologów proponowało całkiem poważnie zdefiniować go w następujący sposób: Inteligencja to to, co mierzą testy IQ.

Współczesne testy IQ zazwyczaj dobrze potrafią ustalić poziom wykonania zdefiniowanych umiejętności kognitywnych (sprawność językowa, arytmetyczna, skojarzeniowa, analityczna i przestrzenna) w formie krótkich zadań, przy czym zadania badające określone umiejętności są przemieszane tak, aby nie nużyć badanych osób. Testy pozwalają zazwyczaj zmierzyć poziom umiejętności w każdym z tych bloków sprawności osobno – zaś wartość IQ jest obliczana jako ich średnia.

Często stawia się zarzut, że testy IQ mierzą właściwie to, co ich twórcy uznają za inteligencję i że inaczej skonstruowany test może dać odmienny wynik. Jednakże liczne badania wykazały, że pomiary wykonywane przy pomocy różnych testów dają zaskakująco zbieżne rezultaty. Testy, w których występują zadania, które nie są nastawione na ściśle określone sprawności, lecz starają się badać ich kombinacje, dają podobne wartości IQ do testów tradycyjnych.

Przeciwnicy testów IQ bardzo często podnoszą argument, że z praktycznego punktu widzenia dużo ważniejsze są konkretne zdolności umysłowe ludzi, których pomiar mogłyby dawać ich „profil intelektualnych zdolności” przydatny przy np. wyborze zawodu. Jednakże badania testami IQ wskazują, że poza nielicznymi przypadkami, zwykle dotyczącymi osób o szczególnie wysokim lub niskim ilorazie ogólnym, wynik pomiaru wszystkich poszczególnych sprawności jest bardzo zbliżony od średniego IQ.

Inny często wysuwany zarzut pod adresem tych testów zarzuca im niepotrzebne zawężanie zakresu badanych sprawności umysłowych, pomijając tak istotne dla każdego zdolności jak inteligencja emocjonalna, zdolności artystyczne, czy kreatywność. Jak dotąd jednak, nikomu nie udało się skonstruować testu mierzącego te umiejętności w wiarygodny i powtarzalny sposób. Istnieją testy starające się mierzyć inteligencję emocjonalną, są one jednak bardzo kontrowersyjne.

Wielu psychologów uważa, że wszelkie testy psychometryczne dają zafałszowany i nadmiernie uproszczony obraz umiejętności umysłowych i emocjonalnych ludzi, sztucznie ich selekcjonując na „lepszych” i „gorszych”. Np.: w książce The Mismeasure of Man profesor Stephen Jay Gould poddał druzgocącej krytyce podstawy naukowe testów psychometrycznych i dowodził, że są one wręcz rodzajem „rasizmu naukowego”, zwłaszcza, jeśli są stosowane, aby udowodnić „wyższość” jakiejś grupy społecznej nad innymi (np.: wyższość mężczyzn nad kobietami, czy „rasy białej” nad „czarną”). (zob. norma (psychologia)). Z podobnych powodów w ZSRR od 1936 stosowanie testów było zakazane.

Jakkolwiek same testy IQ są ciągle zagadnieniem bardzo kontrowersyjnym z naukowego i społecznego punktu widzenia, są one wciąż dość szeroko stosowane w badaniach psychologicznych i socjologicznych, głównie z braku innych, lepszych narzędzi pomiarowych. Naukowcy stosujący je do badań mają zwykle świadomość ich braków, natomiast inni ludzie mają często tendencję do przeceniania uzyskiwanych dzięki nim wyników.

Zwolennicy stosowania testów IQ wykazują, że istnieje wiele badań wskazujących na interesujące korelacje między ilorazem inteligencji mierzonym tymi testami a rozmaitymi danymi statystycznymi, które to korelacje inaczej nie zostałyby nigdy odkryte. Np.:

- Badania przeprowadzone w Szkocji dowiodły, że ludzie IQ niższym niż 85 mają o 37% mniejszą szansę dożycia do 76 roku życia niż ludzie o IQ wyższym niż 115.
- Badania przeprowadzone przez Charlesa Murray’a w USA dowiodły silnej, pozytywnej korelacji między wysokością rocznych dochodów i poziomem IQ.
- Kontrowersyjne badania zatytułowane IQ i zamożność narodów zdają się potwierdzać, że istnieje ogólna pozytywna zależność między dochodem narodowym na osobę a średnim IQ ludności danego kraju. Może to jednak wynikać zarówno z faktu, że „inteligentniejsze” narody lepiej sobie radzą, jak i z faktu, że w bogatszych krajach istnieje więcej impulsów (lepsza edukacja, łatwiejszy dostęp do źródeł informacji, więcej wolnego czasu) generujących wyższe IQ ludności.

Źrodło: wikipedia

Gość

Czy inteligencję naprawdę można mierzyć? Omów kontrowersje wokół pomiaru inteligencji.

PLAN ODPOWIEDZI

 Rys historyczny
- Galton – psychofizyka
- Binet i Simon – pierwszy test; wiek umysłowy i wiek życia
- Stern – pojęcie IQ; relacja WU do WŻ
- Wechsler – dewiacyjny IQ; średnia rozkładu normalnego = 100, odchylenie = 15
 Czym jest IQ
- Miarą inteligencji ogólnej
- Miarą zdolności umysłowych
- Miarą inteligencji psychometrycznej
 Krytyka IQ
- Nie uwzględnia zmian rozwojowych
- Ujmuje inteligencję jako zjawisko jednorodne
- Nie odzwierciedla specyfiki czynników inteligencji
- Spór czy inteligencja jest uwarunkowana genetycznie
 Krytyka trafności
- Testy inteligencji nie mierzą procesów intelektualnych ani potencjalnych możliwości intelektualnych
- Testy z narzuconym limitem czasowym nie odzwierciedlają realnych możliwości umysłowych
- Pomiar inteligencji odbywa się w warunkach sztucznych
- W badaniu testowym nie kontroluje się z reguły innych czynników mających wpływ na poziom wykonania testu inteligencji.
- Testy inteligencji mierzą zdolność rozwiązywania zadań na materiale reprezentatywnym wyłącznie dla określonych grup społecznych.
 Społeczne konsekwencje
- Różnice międzygrupowe
- Segregacja
- Rasizm
- Decyzje dotyczące jednostek
- Różnicowanie się społeczeństwa

1. Rys historyczny pojęcia ilorazu inteligencji

Inteligencja człowieka stała się przedmiotem pomiaru począwszy od końca dziewiętnastego wieku. Pierwsze empiryczne badania prowadzone przez F. Galtona, polegały na pomiarze inteligencji na podstawie prostych funkcji psychofizycznych człowieka (wrażliwość na ból, wyobraźnia czy ślepota na barwy).
Na początku XX wieku francuski minister oświaty zwrócił się z prośbą do A. Bineta o skonstruowanie narzędzia umożliwiającego wykrycie dzieci upośledzonych umysłowo. W ten sposób w 1905 powstał pierwszy test inteligencji. Jego autorzy A. Binet i T. Simon zakładali, że inteligencja jest wrodzona, rozwija się z wiekiem i przejawia się w złożonych procesach umysłowych. Skala Inteligencji Bineta-Simona składała się z 30 zadań o wzrastającym poziomie trudności. Zadania te dobrane były tak, by potrafiły się z nimi uporać dzieci o przeciętnym poziomie intelektualnym dla określonych przedziałów wiekowych, opartych po prostu na tzw. wieku życia. Liczba prawidłowo rozwiązanych zadań dla danego wieku życia przeznaczonych, stanowiła o tzw. wieku umysłowym (będącym ostatecznym wynikiem testu, a podawanym w latach i miesiącach; jeśli odpowiadał on wiekowi życia – norma, jeśli nie – odpowiednio wysoka lub niska inteligencja). Wadą tej skali inteligencji było to, że nie można było porównywać zdolności umysłowych osób w różnym wieku.
Dlatego też W. Stern wprowadził (w 1912 roku) pojęcie ilorazu inteligencji definiowanego jako procentowy stosunek wieku umysłowego do wieku życia. (IQ=WU/WŻ)x100. Dało to możliwość porównywania poziomów intelektualnych osób w różnym wieku. Wadą tej skali inteligencji było to, że nie można było jej używać do pomiaru inteligencji osób powyżej 16 roku życia, ponieważ inteligencja rozwija się z wiekiem, lecz w wieku 15-16 lat następuje wstrzymanie wzrostu psychometrycznie rozumianej inteligencji. Dlatego założono, że wiek życia osób dorosłych wynosi lat szesnaście.
Kolejnym badaczem zajmującym się problemem pomiaru inteligencji był David Wechsler. Wprowadził on pojęcie dewiacyjnego ilorazu inteligencji. Wiek umysłowy zastąpił wartością standaryzowaną, za pomocą której wyrazić można różnice indywidualne w poziomie wykonania zadania. Fundamentalnym założeniem jego teorii było twierdzenie, że cecha inteligencji ma w populacji rozkład normalny. Możemy zatem – przy założeniu, że średnia owego rozkładu wynosi 100 a odchylenie standardowe wynosi 15 i znając, dzięki normalizacji, wartość standaryzowaną z właściwą danemu wynikowi surowemu – wyrażać wyniki testu inteligencji tak zwanym dewiacyjnym ilorazem inteligencji. Dodatkowym założeniem było twierdzenie, że iloraz pozostaje wielkością stałą w ciągu życia człowieka – oznaczając niezmienność różnic interindywidualnych (względna pozycja na tle innych) nie oznacza to niezmienności w czasie (aspekt intraindywidualny) poziomu wydolności intelektualnej, czyli bezwzględnego poziomu wykonania testu (wskaźnik efektywności czyli wyniki surowe) w różnych latach życia. Wskaźnik efektywności przypomina krzywą dojrzewania: badani uzyskują najwyższy wynik w wieku ok. 15 lat, poziom ten utrzymuje się do 25 roku życia, a następnie spada.

2. Czym jest iloraz inteligencji?

Iloraz inteligencji to miara zdolności umysłowych. Jednakże badacze przedstawiają jeszcze inne definicje:
- miarą inteligencji ogólnej (czynnika g), czyli zdolności umysłowych przejawiających się w procesach rozumowania i wnioskowania. IQ ma dużą wartość predyktywną.
- względnym wskaźnikiem zdolności umysłowych. Pozwala na porównania między jednostkami.
- miarą inteligencji C, czyli tzw. inteligencji psychometrycznej.

3. Krytyka pojęcia IQ

- Zwolennicy teorii wpływu środowiska na kształtowanie się inteligencji (nie akceptujący roli czynnika dziedzicznego) poddają w wątpliwość, by IQ był miarą niezmiennej inteligencji.
- W ciągu rozwoju w zachowaniu intelektualnym zachodzą radykalne zmiany. Mimo tego, charakterystyki inteligencji dokonuje się za pomocą tego samego IQ (identyczne IQ dziecka i osoby dorosłej).
- Inteligencja jest zjawiskiem złożonym, wieloczynnikowym, na które składa się wiele jakościowo różnych operacji i właściwości umysłowych. Tymczasem IQ ujmuje inteligencję jako zjawisko jednorodne, tzn. jako miarę czynnika g.
- Specyficzna dla jednostki konfiguracja składników (czynników) inteligencji nie ma wpływu na wartość IQ. Iloraz inteligencji, będąc wypadkową wielu czynników składających się na strukturę inteligencji i występujących w różnym nasyceniu, nie odzwierciedla specyfiki tych czynników. Znajduje to swój wyraz w tym, że osoby charakteryzujące się różną strukturą inteligencji mogą uzyskać tę samą wartość IQ.
- Iloraz inteligencji opiera się na założeniu, że inteligencja jest przede wszystkim zjawiskiem o pochodzeniu biologicznym. Świadczy o tym pogląd głoszący stałość ilorazu inteligencji i duży wpływ czynnika genetycznego na różnice indywidualne w IQ. Spójne z tym poglądem jest również powoływanie się na fakt, że zdolności umysłowe rozkładają się zgodnie z krzywą normalną. Jest to sprzeczne z teorią przyznającą środowisku społecznemu dominującą rolę w kształtowaniu różnic indywidualnych w poziomie inteligencji.

4. Krytyka trafności testów inteligencji

- Testy inteligencji mierzą efekt czynności, a nie procesy intelektualne leżące u podłoża efektywnego działania.
- Testy zdolności umysłowych mierzą aktualne, a nie potencjalne możliwości intelektualne człowieka, więc mają one wyłącznie wartość diagnostyczną, a nie przypisywaną im często wartość prognostyczną.
- Wiele testów inteligencji charakteryzuje się ograniczonym czasem wykonania. Tymczasem wiemy, że szybkość funkcjonowania intelektualnego nie koreluje z jego efektywnością, stąd testy z narzuconym limitem czasowym nie odzwierciedlają realnych możliwości umysłowych.
- Pomiar inteligencji odbywa się w warunkach sztucznych, które mają niewiele wspólnego z funkcjonowaniem człowieka w realnych sytuacjach życiowych. Z tym wiąże się również fakt, że wiele pytań zawartych w werbalnych testach inteligencji i skonstruowanych kilkadziesiąt lat temu straciło swą aktualność.
- W badaniu testowym nie kontroluje się z reguły innych czynników mających wpływ na poziom wykonania testu inteligencji. Chodzi tu na przykład o takie zmienne, jak motywacja, stan psychofizyczny czy doświadczanie w rozwiązywaniu testów.
- Testy inteligencji mierzą zdolność rozwiązywania zadań na materiale reprezentatywnym wyłącznie dla określonych grup społecznych.

5. Społeczne konsekwencje wynikające z pomiaru inteligencji

Testy inteligencji rozwijały się w atmosferze, w której dominowało przekonanie, że różnice indywidualne w poziomie inteligencji są zdeterminowane głównie dziedzicznie. Służąc w zasadzie do oceny różnic indywidualnych, tzn. dając odpowiedź na pytanie, jakie miejsce zajmuje jednostka pod względem rozwoju umysłowego na skali charakterystycznej dla populacji, do której należy, testy ujawniały również różnice międzygrupowe.
W okresie I wojny światowej, kiedy to w Stanach Zjednoczonych zaczęto stosować pod kierunkiem grupowe testy inteligencji, badania wykazały istnienie różnic w poziomie inteligencji psychometrycznej u imigrantów, w zależności od kraju, z którego przybyli. Najwyższe ilorazy inteligencji uzyskiwali imigranci z krajów, w których językiem ojczystym jest język angielski (Anglia, Szkocja), najniższe natomiast - imigranci pochodzący z krajów słowiańskich, w tym również z Polski. Tego rodzaju dane, będące w istocie wskaźnikiem braku trafności testów inteligencji, posłużyły m.in. Kongresowi Amerykańskiemu do ograniczenia, poprzez odpowiednią modyfikację Ustawy Imigracyjnej, dopływu do Stanów Zjednoczonych ludności z krajów Europy Wschodniej i Południowej. Porównując IQ obywateli amerykańskich rasy białej i czarnej, w licznych badaniach stwierdzono również między innymi różnice na niekorzyść Murzynów amerykańskich.
Testy inteligencji coraz częściej wykorzystywano do podjęcia decyzji dotyczących przyjęcia do szkoły, wstępu na uczelnie, podjęcia pracy czy możliwości awansu. Jak więc widać, wyniki badań testowych miały istotny wpływ na losy życiowe jednostek i grup społecznych.
Pierwsze 60-lecie XX-go wieku obfitowało w badania testowe, w których wykazywano istnienie różnic pod względem ilorazu inteligencji między: bogatymi a biednymi, białymi a czarnymi, pracownikami umysłowymi a robotnikami, ludnością miejską a wiejską, wykształconymi a niewykształconymi, większościami narodowymi a mniejszościami narodowymi. W każdej z porównywanych grup stwierdzone różnice wyjaśniane głównie czynnikiem były na korzyść pierwszej z porównywanych grup. Sytuacja sprzyjała różnicowaniu się klas i grup społecznych, a wyniki badań testowych wykorzystywano ponadto jako argument uzasadniający poglądy rasistowskie.

Opracowała: Karolina Stawińska [link widoczny dla zalogowanych]
Źródło: Strelau, J. (1997). Inteligencja człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Żak.