pytania na egzamin magisterski SWPS

Maxivitt

Podstawowe funkcje uwagi. Adaptacyjna rola funkcji selektywnej uwagi.

Jasmin · Dołączył: 08 Lut 2006 Posty: 2 Przeczytał: 0 tematów

Wyróżnia się cztery podstawowe funkcje uwagi:

1. Selektywność- zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli, kosztem innych. Idealnym przykładem działania mechanizmu selekcji jest odbiór informacji podczas tłumnego i głośnego przyjęcia (efekt coctail party). Colin Cherry (1953) zauważył, że podczas przyjecia nie słyszymy większości wypowiedzi , a koncentrujemy się tylko na tym, co mówią do nas najbliżsi sąsiedzi. Ponieważ głosy niesłyszane są wystarczająco intensywne, aby w normalnych warunkach znalazły się w polu uwagi, muszą być - zdaniem autora - aktywnie ignorowane. Selektywność uwagi pozwala stłumić większą część stymulacji, ażeby "zrobić miejsce" mniejszej części - z jakichś powodów ważniejszej. Dzięki selekcjonującej funkcji uwagi jesteśmy w stanie wykonywać większość codziennych czynności, np. słuchać wykładu, czytać książkę lub wybierać produkty w supermarkecie, mimo nieustannego działania konkurencyjnych źródeł informacji, takich jak hałas, przypadkowo zasłyszana rozmowa lub własne, natrętne myśli. Niekiedy selektywność uwagi zawodzi, a wtedy zaczynamy przetwarzać informacje, które powinny być skutecznie zignorowane. Przysłuchujemy się więc "nieważnej" rozmowie, pogrążamy się w "nieistotnych" myślach lub wspomnieniach, zdajemy sobie sprawę z mrowieniaw dolnych kończynach lub ze skrzypienia krzeseł w sali wykładowej, zamiast skoncentrować się na bieżącej aktywności. Pytania, co jest istotne, a co należy zignorować, a także kiedy i dlaczego uwaga "przepuszcza" informacje nieistotne, należą do podstawowych zagadnień podejmowanych przez teorie uwagi selektywnej.

2. Czujność - zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca, zwanego sygnałem, a ignorowania pozostałych bodźców, zwanych szumem. Np. żołnierz na warcie musi byc zdolny do natychmaistowego zareagowania na najmniejszy sygnał zagrożenia, mimo że wcześniej przez kilka godzin "nic się nie działo"; ściślej rzecz biorąc, wcześniej zapewne działo się bardzo wiele, ale były to bodźce nieistotne, czyli szum. Trudność, jakiej musi sprostać mechanizm uwagi, polega na tym, że szum działa nieustannie, "usypiając czujność", natomiast sygnały działaja rzadko i w nieoczekiwanych momentach. Jednak konsekwencje zignorowania sygnału bywaja ogromne, zwłaszcza jeśli mamy do czynienia z pracą wartownika, kontrolera ruchu powietrznego albo innej osoby, której sprawność decyduje o życiu ludzkim. Czujność uwagi decyduje też o kompetencji społecznej człowieka, ponieważ w wielu ważnych sytuacjach społecznych trzeba w porę wykryć sygnał (np. subtelna zachętę do określonych działań lub ostrzeżenie, by czegoś nie robić), ukryty w olbrzymiej ilości szumów. Czujność uwagi można opisać w języku teorii detekcji sygnałów. W dowolnej sytuacji sygnał może być obecny lub nie, a człowiek ma do wyboru zareagowanie lub powstrzymanie się od reakcji. Jeśli zareaguje na sygnał, oznacza to trafienie; jeśli nie zareaguje na szum, oznacza to poprawne odrzucenie. W tych dwóch wypadkach człowiek działa prawidłowo. Może jednak zareagować na szum albo zlekceważyc sygnał. W pierwszym wypadku mówimy o błędzie fałszywego alarmu, a w drugim - o błędzie chybienia. Człowiek może kierować się określoną strategią działania, zdeterminowaną przez indywidualne preferencje lub przez macierz zysków i strat, związanych z ryzykiem popełnienia błędu obu rodzajów. Jeśli zlekceważenie sygnału zagrożenia byłoby katastrofalne w skutkach (np. podczas bombardowania), system uwagi dopuści raczej do wielu fałszywych alarmów, minimalizując ryzyko popełnienia błędu chybienia. Jeśli natomiast niedobre skutki przyniosłoby impulsywne reagowanie "na wszelki wypadek" (np. podczas oficjalnego przyjecia), system zaryzykuje raczej serię chybień, w ten sposób bowiem minimalizuje ryzyko ponoszenia negatywnych skutków fałszywego alarmu. Z badań wynika, że niezawodność systemu gwałtownie się pogarsza już w krótkim czasie po rozpoczęciu czuwania. Dlatego testy, mierzące skuteczność tej funkcji uwagi, zwykle polegaja na wykrywaniu określonych bodźców (np. litery q) w bardzo długim ciągu innych, podobnych bodźców (tj. innych liter alfabetu), prezentowanych jeden po drugim, w jednostajnym tempie (Nuechterlein, Parasuraman i Jiang, 1983).

3. Przeszukiwanie - proces aktywny, polega na systematycznym badaniu pola percepcyjnego, w celu wykrycia obiektów spełniających założone kryterium. Przeszukujemy np. stronicę podręcznika, by sprawdzić, czy jest tam coś napisane o uwadze lub lęku. Urzędnik pocztowy przeszukuje plik listów, aby sprawdzić, czy wszystkie są prawidłowo opłacone. Wojskowy dokonuje inspekcji mapy sztabowej w celu wykrycia interesujących go obiektów. Większość przykładów, jak również większość badań nad przeszukiwaniem, dotyczy percepcji wzrokowej. Mamy tu więc do czynienia ze zjawiskiem selektywnej uwagi wzrokowej (Heijden, 1992). Podstawowym czynnikiem utrudniajacym przeszukiwanie jest obecność bodźców zakłócających, czyli dystraktorów. Badania wykazały, że efektywność i czas przeszukiwania pola percepcji wzrokowej zależą od liczby dystraktorów, ich podobieństwa do szukanego sygnału i wzajemnego podobieństwa samych dystraktorów. Jeśli zbiór dystraktorów jest różnorodny, przeszukiwanie staje się trudne, a jeśli jednorodny - łatwiejsze. Np. trudniej odnaleźć w książce termin "lęk", jeśli oprócz tego są tam różne inne terminy psychologiczne, ałatwiej - jeśli szukany termni jest ukryty pośród nazw kwiatów lub imion własnych. poza tym przeszukiwanie jest łatwiejsze, jeśli szukany obiekt jest prosty, a trudniejsze - jeśli składa się z wielu cech. Prawdopodobnie pojedyncze cechy obiektów spostrzegamy automatycznie i "przeduwagowo", natomiast ich integracja w złożony obiekt jest czynnością wymagającą wysiłku i czasu (Treisman, 1993).

4. Kontrola czynności jednoczesnych. Człowiek prawie zawsze wykonuje wiele czynności w tym samym czasie, np. gotując spaghetti, słucha wiadomości radiowych albo słuchając wykładu i analizując jego treść, jednocześnie robi notatki. W większości wypadków jednoczesne wykonywanie kilku czynności nie pociąga za sobą negatywnych skutkó, ponieważ czynności są dość proste albo dobrze zautomatyzowane. Problem pojawia sie wted, gdy przynajmniej jedna z jednoczesnych czynności staje się bardziej wymagająca. Np. sporządzenie notatek podczas wykładu może przekroczyć nasze możliwośći, jeśli wykład jest trudny, źle przygotowany lub wygłaszany w obcym jezyku. Zresztą czynności wykonywane w tym samym czasie, nawet jeśli nie wykazuja objawów obniżenia poprawności wykonania, zwykle spowalniaja się wzajemnie. Zjawisko to, zwane psychologicznym okresem refrakcji (Pashler, 1994), sugeruje, że kontrola czynności jednoczesnych polega w istocie na przetwarzaniu szeregowym, a nie równoległym. Obsługa czynności jednoczesnych jest dość dobrze tłumaczona przez teorię zasobów. Każda czynność wymaga pewnej porcji ogólnej energii mentalnej, zwanej zasobami uwagi (Kahneman, 1973), których ilość jest ograniczona. Dlatego nadzorowanie dwóch czynnośći jednocześnie musi doprowadzić do pogorszenia wskaźników wykonania przynajmniej jednej z nich, chyba żę obie sa tak proste, iż ich łączne zapotrzebowanie na zasoby nie przekracza ogólnych możliwości systemu. Jeśli przekracza, jedna z czynności może być uprzywilejowana i wtedy poziom jej wykonania się nie obniża - kosztem drugiej. Jeśli nie ma wyraźnych wskazówek ani decyzji co do tego, która czynność jest priorytetowa, może dojść do obniżenia poziomu wykonania jednej i drugiej. Warto jednak pamiętać, że oprócz zainwestowania zwiększonej ilośći zasobów obsługa czynności jednoczesnych wymaga skutecznego działania mechanizmu przełączania uwagi z jednej czynności na drugą. Według niektórych autorów, przełączanie uwagi jest osobnym procesem, obsługiwanym przez wyspecjalizowaną strukturę. Inni mówią o specyficznej zdolności do zarządzania czasem, dzielonym na czynnośći wykonywane jednocześnie (Brookings, 1990). Proces przełączania zabiera nieco czasu, zatem fakt spowolnienia czynności wykonywanych jednocześnie niekoniecznie wymaga przyjęcia wniosku o istnieniu okresu refrakcji, przetwarzania szeregowego itp. Zgodnie z hipotezą przełączania, nawet czynności w pełni zautomatyzowane i wykonywane równolegle wymagają więcej czasu niż każda z nich osobno.

mm · Gość

Znalazłam trochę inny podział funkcji uwagi - patrz Maruszewski "Psychologia Poznania" Rozdział 3 - od str. 76

Uwaga to proces określający, które informacje zostaną wybrane do dalszego przetwarzania. W obrębie pola uwagi można wyróżnić część centralną, na której koncentruje się jednostka w danym momencie, oraz część peryferyczną, która zawiera bodźce trudniej dostępne.

Można wyróżnić trzy podstawowe funkcje uwagi:
1. selekcjonowanie bodźców docierających do jednostki.
2. ukierunkowanie procesów poznawczych.
3. określanie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych poświęconych na realizację różnych zadań.

Ad. 1
Funkcja selektywna uwagi jest ważnym rozwiązaniem, które pojawiło się w czsie ewolucji. Do każdego organizamu dociera olbrzymia ilość bodźców, która wielokrotnie przekracza możliwości przetworzenia ich przez mózg. Niektóre bodźce nie mają żadnego znaczenia z punktu widzenia przystosowania i reagowanie na nie oznaczałoby niepotrzebna stratę czasu i energii lub pominięcie ważnego sygnału.
Istnieją trzy rodzaje selekcji:
Pierwotna – selekcja bodźców odbieranych przez narządy zmysłów
Wtórna – zachodzi między pamięcią krótkotrwałą i pamięcią trwałą; kodowanie informacji w postaci semantycznej – z rejestrowaniem ich znaczenia.
Selekcja trzeciego rzędu – gdy na podstawie informacji z pamięci trwałej przygotowujemy jakis plan działania.

Ad. 2
Uwaga nie tylko oddziela informacje ważne od nieważnych, ale poszukuje również informacji, które mogą się przydać w rozwiązywaniu różnych problemów. Uwaga intensywna ma stosunkowo wąski zakres, ale pozwala na głębokie przetwarzanie informacji będących w jej zasięgu, natomiast uwaga ekstensywna ma zakres stosukowo szeroki, ale przetwarzanie dostępnych informacji jest dośc płytkie.

Ad. 3
Decyduje o tym, ile energii psychicznej poświęcimy na wykonanie pewnego zadania. Więcej energii przeznaczamy na wykonanie zadań ważnych dla nas. Sposobem na ocene ważności wykonywanego zadania jest ocena własnego napięcia emocjonalnego pojawiającego się w obliczu zadania. O tym, jaka ilośc zasobów poznawczych zostanie zaangażowana do wykonania danego zadania decyduja także inne czynniki:
- wymagania zadania (trudność)
- wielkość zasobów poznawczych , jakimi dysponuje jednostka
- stopień przeuczenia zadania (stopień automatyzacji)

Abencedick27 · Dołączył: 11 Mar 2007 Posty: 14 Przeczytał: 0 tematów

Britney Spears Spreading Outdoors!
[link widoczny dla zalogowanych]

Potard7 · Dołączył: 12 Mar 2007 Posty: 14 Przeczytał: 0 tematów

Britney Spears Spreading Outdoors!
[link widoczny dla zalogowanych]