Forum pytania na egzamin magisterski SWPS Strona Główna pytania na egzamin magisterski SWPS
Forum o pytaniach na examin magisterski SWPS
 
 FAQFAQ   SzukajSzukaj   UżytkownicyUżytkownicy   GrupyGrupy   GalerieGalerie   RejestracjaRejestracja 
 ProfilProfil   Zaloguj się, by sprawdzić wiadomościZaloguj się, by sprawdzić wiadomości   ZalogujZaloguj 

27. Omów elementy struktury myślenia.

 
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum pytania na egzamin magisterski SWPS Strona Główna -> Pytania i odpowiedzi
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
Maxivitt
Administrator



Dołączył: 28 Lis 2005
Posty: 56
Przeczytał: 0 tematów

Skąd: z nienacka

PostWysłany: Pon 17:51, 06 Lut 2006    Temat postu: 27. Omów elementy struktury myślenia.

Omów elementy struktury myślenia. Jaką rolę pełnią reguły algorytmiczne i heurystyczne w procesie myślenia?

Post został pochwalony 0 razy
Powrót do góry
Zobacz profil autora
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
Gość







PostWysłany: Czw 12:16, 15 Cze 2006    Temat postu:

1. Struktury myślenia
Badanie struktury myślenia polega na wyróżnianiu składników budulcowych tego procesu oraz sposobu (reguł) ich łączenia. Jest to szukanie odpowiedzi na pytanie, z czego proces myślenia się składa oraz jaki jest układ tych składników, czy też reguły rządzące powstawaniem i przebiegiem ciągu myślowego. Pod pojęciem struktury myślenia rozumie się też niekiedy etapy i fazy procesu myślenia. Układ faz zależy od tego czemu myślenie służy. Jeśli służy wyciąganiu wniosków, rozwiązaniu problemu czy podjęciu decyzji, można wówczas mówić o fazach rozumowania, rozwiązywania problemów czy podejmowania decyzji.

1.1. Elementy struktury myślenia
Analiza struktury myślenia – w tradycyjnym ujęciu – wymaga uwzględnienia trzech jej właściwości: materiału, operacji i reguł myślenia.
Materiał to rodzaj informacji przetwarzanych w procesie myślenia, który charakteryzuje się określoną formą i treścią. Może to być reprezentacja konkretnego obiektu, np. wyobrażenie drzewa, albo reprezentacja w postaci ogólnego pojęcia lub sądu, np. istota prawdy. Oba przykłady materiału różnią się nie tylko treścią (drzewo vs. prawda), ale i formą reprezentacji (konkretno-obrazowa vs. abstrakcyjna). Najogólniej rzecz ujmując, materiałem myślenia w sensie formalnym mogą być wszelkie rodzaje reprezentacji umysłowych: obrazy umysłowe, pojęcia, sądy, modele umysłowe. Jeśli jedna z tych kategorii dominuje nad innymi, określa rodzaj procesu myślenia, co pozwala wyróżnić np. myślenie wyobrażeniowe lub pojęciowe. Z kolei treść materiału, na którym dokonuje się myślenie, dotyczy znaczenia tych reprezentacji, czyli ich odniesienia do rzeczywistości. Aspekt treściowy, zwykle bardzo różnorodny, istotnie wpływa na przebieg procesów myślenia.
Operacje umysłowe to przekształcenia dokonywane na reprezentacjach umysłowych. Większość operacji występuje w różnych procesach poznawczych (np. kodowanie informacji, porównywanie), natomiast niektóre występują tylko w procesach myślenia (np. dokonywanie skojarzeń). Operacje specyficzne dla myślenia prowadzą do wytworzenia kolejnych ogniw w „łańcuchu zachowań symbolicznych”; są to symboliczne działania, dzięki którym powstają kolejne ogniwa łańcucha myśli. Najprostszym przykładem łańcucha myśli jest ciąg wyobrażeń, połączonym dzięki swobodnym skojarzeniom. W tym wypadku wyobrażenia są ogniwami łańcucha myśl, a skojarzenia operacjami.
Reguły to sposoby porządkowania łańcucha operacji umysłowych, składających się na proces myślenia. Innymi słowy, reguły odpowiadają za sposób komponowania operacji umysłowych w pewną całość, zazwyczaj podporządkowaną realizacji celu, któremu myślenie służy. Wyjątkiem jest myślenie autystyczne, które nie ma sprecyzowanego celu, chociaż i w tym wypadku można mówić o regułach, którymi ono się rządzi.

Celem ilustracji wzajemnych relacji materiału, operacji i reguł myślenia, można je porównać do procesu budowania domku z klocków. Budulcem, czyli materiałem są rzecz jasna klocki, które mają pewną treść, np. drewno, tworzywo sztuczne oraz formę, tj. kształt, wielkość i kolor. Podstawową operacją wykonywaną w trakcie budowy domku jest łączenie klocków. Jej przebieg uzależniony jest od rodzaju materiału (np. inaczej łączy się klocki drewniane niż z tworzywa sztucznego). Reguł komponowania operacji łączenia klocków może być wiele. Najbardziej podstawowa polega na nakładaniu kolejnych warstw klocków na zakładkę, tj. w taki sposób, aby kolejne warstwy były przesunięte o połowę długości klocka. To co istotne, dobór materiału, operacji i reguł, związany jest ściśle z celem, który jest realizowany. Zauważmy również, że rodzaj materiału zaznacza zakres operacji, które można na nim wykonać, zaś operacje ograniczają pulę reguł ich komponowania w całość podporządkowaną całości celu.

2. Reguły algorytmiczne i heurystyczne
Reguły to sposób porządkowania łańcucha operacji umysłowych, składających się na proces myślenia. W przypadku myślenia ukierunkowanego reguły odpowiadają nie tylko za uporządkowanie, ale również za jego kierunek, którym jest podążanie do założonego celu. W przypadku myślenia autystycznego nie można mówić o podporządkowaniu procesu myślenia żadnemu celowi. Mino to myślenie autystyczne przebiega według pewnych reguł, determinujących jego przebieg. Próbowano wykazać, że myśleniem autystycznym rządzą tzw. prawa kojarzenia, np. prawo podobieństwa (wróbel kojarzy się z sikorką), prawo kontrastu (ciężkie kojarzy się lekkim) lub prawo mediacji (jeśli książka kojarzy się z nauką, a nauka kojarzy się ze szkołą, to książka kojarzy się ze szkołą).
Najogólniejszy podział reguł rządzących ludzkim myśleniem odwołuje się do pojęcia algorytmu i heurystyki.

2.1. Algorytm jest jednoznacznym i niezawodnym przepisem działania, zawierającym skończoną sekwencję operacji, jaką należy wykonać, aby osiągnąć określony cel. Przykładowo, niektóre zadania matematyczne i logiczne można rozwiązać za pomocą algorytmów, które zostały sformalizowane w postaci wzorów matematycznych.

Każdy algorytm przejawia kilka istotnych właściwości:
• Przede wszystkim jest niezawodny, a więc jego zastosowanie prowadzi zawsze do uzyskania jednoznacznego rezultatu w danej klasie zadań.
• Jest też dobrze określony, co oznacza, że obejmuje jednoznaczną procedurę postępowania, ściśle określoną sekwencję operacji, którą należy wykonać, aby osiągnąć właściwy rezultat.
• Algorytm ma charakter masowy, tj. można go z powodzeniem zastosować do każdego problemu z danej klasy.
• Jest zestawem sztywnych reguł: brak choćby niewielkiej części danych albo błąd realizacji jakichkolwiek operacji przewidzianych algorytmem, powoduje że uzyskany wynik jest albo błędny albo w ogóle niemożliwy do uzyskania.

Dwie pierwsze właściwości algorytmów, tj. niezawodność i jednoznaczność nęcące. Odnalezienie algorytmów dla złożonych problemów, z którymi stykamy się na co dzień, pozwoliłoby na redukcję niepewności związanej z poprawnością stosowanych rozwiązań. Dlatego podejmuje się próby algorytmizacji takich obszarów życia, które w gruncie rzeczy nie są dobrze określone, np. kontaktów z klientami w call center albo produkcji posiłków w restauracjach typu fast-food. Nazywa się to standardem obsługi, ale standardy tego rodzaju są nadmierne sztywne. Wszelkie nietypowe, nieprzewidziane algorytmem problemy klientów z założenia nie będą mogły zostać rozwiązane. Próba algorytmizacji zjawisk, które ludzie skutecznie rozwiązują innymi metodami, wiąże się albo z nadmiernym ich uproszczeniem bądź strywializowaniem (np. algorytm obsługi klienta) albo nadmiernym ich skomplikowaniem (algorytm gry w szachy).

Psychologowie decyzji wyróżniają algorytmy typu:
• Drzewo decyzyjne – reprezentacja zadania w postaci drzewa decyzyjnego wymaga wyobrażenia sobie stanu wyjściowego, możliwych do wykonania kroków oraz oceny konsekwencji każdego kroku (porównanie ze stanem pożądanym). Takie drzewo rośnie do góry nogami tzn. korzeń drzewa (sytuacja wyjściowa) znajduje się na górze rysunku, a kolejne gałęzie (kolejne kroki) rozgałęziają się w dół, przy czym jedna z tych gałęzi sięga upatrzonego celu (rozwiązania).
Przykładem drzewa decyzyjnego jest zadanie Kanibale i misjonarze. Trzeba przewieźć łódką przez rzekę trzech kanibali i trzech misjonarzy. Łódka może jednorazowo pomieścić tylko dwie osoby. Potrzebna jest jedna osoba do sterowania łódką. Na brzegu nigdy nie powinno się znajdować więcej kanibali niż misjonarzy, inaczej misjonarze zostaną zjedzeni.
• Dekompozycja problemu – polega na rozłożeniu problemu na problemy bardziej szczegółowe. Te z kolei dają się rozłożyć na problemy jeszcze bardziej szczegółowe itd.
Przykładem jest zadanie Wieża Hanoi. W desce znajdują się trzy kołeczki. Na jednym kołeczku umieszczono koła – od największego do najmniejszego. Przełóż wszystkie koła na drugi kołek, jednorazowo przekładając tylko jedno koło i nigdy nie umieszczając koła większego nad mniejszym.

2.2. Heurystyka jest nieformalną, spektakularną, uproszczoną albo skrótową metodą rozwiązywania problemów lub podejmowania decyzji. Ze swojej natury jest więc zawodna i bardziej ryzykowna w porównaniu do algorytmu. Nie gwarantuje, że zadanie da się rozwiązać. Kolejne użycie heurystyki w niezmienionej postaci w danej klasie zadań prowadzi zazwyczaj do innego rezultatu, a niekiedy może okazać się zupełnie nieskuteczne. O ile konstrukcja mostu sprowadzalna jest do wyrażonych wzorami algorytmów, zapewniających np. pożądaną wytrzymałość, o tyle opracowanie go od strony wizualno-artystycznej da się ująć jedynie pewnymi regułami heurystycznymi. Heurystyka jest więc słabo określona, ale też ma zastosowanie w przypadku problemów, których nie da się jednoznacznie i kompleksowo określić. Takimi problemami są zazwyczaj zadania wymagające myślenia twórczego.
Inne przypadki stosowani heurystyk wiążą się z sytuacjami, których złożoność powoduje konieczność stosowania uproszczeń. Mogą być wówczas co najmniej dwa powody użycia heurystyki. Po pierwsze kiedy złożoność sytuacji uniemożliwia wykonanie wszystkich operacji przewidzianych algorytmem. Przykładowo, w grze w szachy wyobrażenie sobie wszystkich kombinacji ruchów możliwych do wykonania w danej sytuacji jest – poza początkiem i końcem gry – niewykonalne. Dlatego szachiści stosują heurystyki, które akurat w tym przypadku, będąc uproszczeniami w sensie obliczeniowym, charakteryzują się dużą złożonością. Po drugie, stosujemy uproszczenia nie z powodu naszej ograniczonej wydolności poznawczej, ale z powodu ekonomii myślenia. Podejmując decyzje zakupowe moglibyśmy stosować algorytmy, albo proste heurystyki kompensacyjne, jednak w większości przypadków byłoby to nieekonomiczne. Dysponujemy całą gamą bardzo prostych heurystyk podejmowania decyzji, które w tych sytuacjach prowadzą do zadawalającego rezultatu. Korzyści wynikające z ich użycia, tj. oszczędność czasu i wysiłku poznawczego, są większe, niż koszty związane z ryzykiem wynikającym z uproszczenia.

Tversky i Kahneman wymieniają cztery podstawowe heurystyki poznawcze:
• Heurystyka dostępności – reguła umysłowa na mocy której ludzie wydają sąd, kierując się tym, jak łatwo mogą coś przywołać do świadomości. Np. ktoś podwozi nas samochodem. Decyzja czy zapniemy pasy przypuszczalnie będzie zależała od tego, jak oceniamy prawdopodobieństwo, że tego dnia może się zdarzyć wypadek.
Na tą ocenę może też wpłynąć to jak łatwo przypominamy sobie przykłady wypadków samochodowych. Przypuścimy, że bliska nam osoba doznała poważnych obrażeń kolizji lub właśnie przeczytaliśmy w gazecie o wstrząsającej katastrofie drogowej. Te wszystkie przykłady przypadków mogą sprawić, że będziemy bardziej skłonni zapiąć pasy.
• Heurystyka reprezentatywności – uproszczona metoda wnioskowania polegająca na tym, że klasyfikacja czegoś dokonuje się na podstawie stopnia podobieństwa do przypadku typowego.
Np. spotykamy rudowłosego mężczyznę, o niebieskich oczach, bladej cerze i mówiący po angielsku. Ponieważ te cechy odpowiadają dość powszechnemu wyobrażeniu Anglika to być może wysnujemy przypuszczenie, że pochodzi on z Anglii.
• Heurystyka zakotwiczenia/dostosowania – uproszczona metoda wnioskowania, która polega na posłużeniu się jakąś liczbą czy wartością jako punktem wyjściowym i następnie na sformułowaniu odpowiedzi na pytanie przez zmodyfikowanie tej wartości stanowiącej zakotwiczenie; ludzie często nie modyfikują jej w stopniu wystarczającym.
Np. przypuśćmy że profesor ekonomii prosi grupę o oszacowanie, jaki procent ludzi w Polsce ma dochód o wartości ca najmniej 15 000 złotych. Ktoś podaje odpowiedź, że 25%. Profesor stwierdza, że jest ona błędna i prosi byśmy to my próbowali zgadnąć. W tym momencie większość osób posłuży się jako punktem wyjściowym (zakotwiczeniem) wartością 25%., wysuniętą przez pierwszą osobę. Ludzie często dokonują oszacowań w ten sposób, że rozpatrują pewną wartość początkową i następnie decydują, jak muszą ją zmodyfikować w swojej odpowiedzi. badania wykazały, że oszacowania nie są zbyt odległe od punktu zakotwiczenia. To znaczy, że nasze oszacowanie przypuszczalnie byłoby dość bliskie wartości 25%.
• Heurystyka symulacji zgodnie z którą wynik wydaje nam się tym bardziej prawdopodobny, im łatwiej sobie wyobrazić scenariusz jego zaistnienia.
Np. co jest bardziej prawdopodobne: to, że „Pan X zamordował swojego współpracownika”, czy to, że „Pan X zamordował swojego współpracownika, który odkrył jego machinacje finansowe”? Morderstwo wydaje nam się bardziej prawdopodobne, gdy łatwo możemy sobie wyobrazić kolejne kroki, które do niego doprowadziły. Opis może nam się wydawać coraz bardziej prawdopodobny, mimo że coraz więcej jest w nim elementów w które należy uwierzyć.

Do najczęściej wymienianych heurystyk należą:
• Heurystyka „byle bliżej” – polega ona na wybieraniu zawsze takiej drogi (kroku postępowania), która w największym stopniu przybliża nas do celu. Ta heurystyka sprawdza się w wielu wypadkach, czasami jednak może zaprowadzić nas w ślepy zaułek. Wytrawni gracze wiedzą, że czasami trzeba podjąć kroki pozornie oddalające ich pod celu, aby potem móc do niego dotrzeć (np. przegranie bitwy jest niekiedy warunkiem wygrania wojny).
• Postępowanie wstecz – jest to tzw. zaczynanie od tyłu – od wyobrażenia stanu końcowego, a następnie konstruowania kolejnych kroków prowadzących wstecz do stanu wyjściowego. Przykładem jest zadanie „Wieża Hanoi”. Ta heurystyka jest jednak mało użyteczna.
• Ukonkretnienie problemu – jest użyteczna przy rozwiązywaniu problemów abstrakcyjnych (np. geometrycznych) jest konkretyzacja problemu, jak choćby wyobrażenie sobie konkretnej figury geometrycznej, na której rozwiązuje się problem, a następnie sprawdzenie, czy można go uogólnić również na inne figury tego rodzaju.
• Rozumowanie przez analogię – czasami problem można rozwiązać, przenosząc rozwiązanie z innej, zbliżonej formalnie, klasy problemów.
Np. pacjent cierpi na guz nieklasyfikujący się do operacji. Guz można zniszczyć za pomocą naświetleń. Silne promieniowanie zniszczy guz, ale zniszczy też zdrową tkankę. Słabe promieniowanie nie uszkodzi tkanki, ale też nie zniszczy guza. Rozwiązanie polega na skierowaniu z różnych stron kilku wiązek słabych promieni na guz – ich skoncentrowane działanie zniszczy nowotwór, podczas gdy ich rozproszone działanie w okolicy guza pozwoli zachować zdrową tkankę.

Literatura
Aronson, E., Wilson, T. D., Arket, R. M. (1997). Psychologia społeczna. Serce I umysł,. Poznań: Zysk I S-ka Wydawnictwo s.c. (s. 147-152)
Nęcka, E. (2000). Myślenie i rozumowanie. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, tom II (s. 303-304, 307-311). Gdańsk: GWP.
Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2006). Psychologia poznawcza. Warszawa: PWN. (s.436-437, 439-441)
Powrót do góry
Wyświetl posty z ostatnich:   
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum pytania na egzamin magisterski SWPS Strona Główna -> Pytania i odpowiedzi Wszystkie czasy w strefie EET (Europa)
Strona 1 z 1

 
Skocz do:  
Możesz pisać nowe tematy
Możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach

fora.pl - załóż własne forum dyskusyjne za darmo
Powered by phpBB © 2001, 2005 phpBB Group
Regulamin