pytania na egzamin magisterski SWPS

Maxivitt

Konflikty: rodzaje, procesy im towarzyszące; sposoby rozwiązywania

Agata · Gość

Część 1 pytania:
Konflikt: rodzaje, procesy im towarzyszące i sposoby rozwiązywania.

Konfliktem nazywamy każdą sytuacje, w, której istnieją wzajemnie sprzeczne motywy, cele i zachowania. Rozróżniamy następujące typy konfliktów:
• Konflikt personalny – relacji
• Konflikt danych
• Konflikt interesów
• Konflikt strukturalny oraz wartości

POZIOMY KONFLIKTU:

1. Struktura – 2 lub więcej stron + współzależność – jest to konflikt potencjalny.
2. Poziom percepcji – definiowanie przez strony sytuacji jako interesów nie do pogodzenia – konflikt ukryty
3. Działanie – konflikt jawny- łagodzenie lub eskalacja żądań.

PROCEDURY ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW

1. Negocjancie:

Najprościej rzecz ujmując negocjacje to zmiana sprzecznych interesów w jeden cel. Jest to szczególna procedura, ponieważ jego wynik zależy tylko wyłącznie od stron – podobnie jak meritum i przebieg. Jak negocjacje zawiodą to wtedy sięga się po inne metody.

2. Arbitraż:

Arbiter zbiera informacje od tron na temat konfliktu i tworzy sobie pogląd na sprawę.

Wyróżnimy dwa typy arbitrażu:
• Sformalizowany
• Nie sformalizowany
Arbiter kieruje:
• Procedurą
• Meritum
• Wynikiem sporu
Są tu wygrani i przegrani, a strony mają wpływ na wybór arbitra oraz na zgodę lub nie na arbitraż.
3. Sąd

Joanna · Dołączył: 15 Mar 2006 Posty: 2 Przeczytał: 0 tematów

Procedury radzenia sobie z konfliktem:

Podstawowa procedurą są
negocjacje- dwie strony, wzajemnie zależne, próbują uzyskać porozumienie w ważnej dla
nich sprawie.
Należy przekształcić sprzeczne interesy we wspólny cel.

Typy negocjacji:

pozycyjne (dystrybutywne)- negocjacje handlowe
problemowe (integratywne)- skonstruowanie umowy na przyszłość
wielostronne, zespołowe, dwustronne, policyjne.

Czasem stanowiska stron są rozbieżne lub przedmiot negocjacji jest zbyt trudny, w takich sytuacjach może dojść do zerwania negocjacji. W takiej sytuacji można udać się do arbitra.
Arbitraż- neutralna trzecia strona, która ma rozstrzygną spór między stronami.
Specyficzną formą arbitrażu jest Sąd.
Sąd – zadaniem adwokata jest przeformułowanie problemu aby uzyskać korzystny rezultat dla
klienta. Wydaje orzeczenia. Cała procedura jest sterowana przez sąd.
Mediacja – mediator zamienia język na (nie emocjonalny) racjonalny, pełen faktów.
Wysłuchuje obie strony. Należy doprowadzić do stanu gdzie każda ze stron wie na
czym polega mediacja. Mediator zadaje stronom pytania o powody konfliktu. Nie
ma wpływu na ich decyzję, doprowadza do rozwiązania konfliktu ale nie
proponuje rozwiązania.
Facylitacja – przeważnie jest wiele stron. Zadaniem facylitatora jest dbałośc o procedurę i
przebieg rozmów.
Nie ma on żadnej władzy. Dba o to, żeby każdy mógł się wypowiedzieć. Pomaga
grupie uporządkować pracę.

Gość

Procesy towarzyszące konfliktom:

- spolaryzowana percepcja grupy własnej i obcej
1. grupa własna nie może zrobić nic złego
2. grupa obca nie może zrobić nic dobrego
3. racje moralne grupy własnej są"jedynie słuszne"

- procesy atrybucyjne
1. motywy członków grupy własnej są pozytywne a grypy obcej- negatywne
2. działania grypy własnej prowokowane są czynnikami sytuacyjnymi, grypy obcej- jej negatywnymi cechami

- rola emocji i pobudzenia
1. percepcja i myślenie bardzo uproszczone

- potwierdzenie się oczekiwań (samospełniające się proroctwo)
1. ludzie oczekkują bardzo rywalizacyjnych zachowań ze strony obcej grupy
2. wyprzedzając ich rzekomo rywalizacyjne działania sami zachowują się w taki sposób
3. grupa obca odpowiednio reaguje

Gość

Konflikty: rodzaje, procesy im towarzyszące; sposoby rozwiązywania.

PLAN ODPOWIEDZI

 pojęcie sytuacji konfliktowej
- w jakich warunkach sytuacja konfliktowa nie przeradza się w konflikt

 rodzaje konfliktów
- potencjalny
- realny
- interpersonalny
 o sumie zerowej – strategia minimaksowa
 konfliktów mieszanych – „Dylemat więźnia” – strategia „wet za wet”
- międzygrupowy
- ograniczony
- rozlany (destruktywny)
- polityczny
- nierozwiązywalny

 procesy towarzyszące konfliktom
- spirala eskalacji
- dualizm, czarno-biała percepcja – etnocentryzm, stereotypy, uprzedzenia
- tendencyjna atrybucja cech – krańcowy błąd atrybucji
- selektywna pamięć
- zmiana norm grupowych - myślenie grupowe
- przekonania delegitymizujące przeciwnika – dehumanizacja, wykluczanie
- egocentryzm
- samo-spełniające się proroctwo

 sposoby rozwiązywania konfliktów
- narzucenie drugiej stronie własnych warunków
- negocjacje
- mediacja
- arbitraż
- wypracowanie kompromisu
- wymiana koncesji
- rozwiązania integratywne
- GRIT
- warsztaty międzygrupowego rozwiązywania problemów

Pojęcie konfliktu

O sytuacji konfliktowej mówimy wtedy, gdy aspiracje lub dążenia ludzi okazują się wzajemnie sprzeczne, tzn. gdy realizacja jednych utrudnia lub uniemożliwia realizację drugich (konflikt potencjalny).
Sytuacja konfliktowa nie zawsze przekształca się w konflikt. Nie dochodzi do konfliktu, jeżeli:
- jedna ze stron z góry ustępuje, rezygnując z realizacji swych dążeń (jednostronne ustępstwo)
- strony dochodzą do porozumienia w kwestii realizacji swych dążeń (porozumienie stron)
- strony realizują swoje sprzeczne cele, nie atakując się wzajemnie (współzawodnictwo)
- strony godzą się, aby rozstrzygnięcie różnic wynikających z rozbieżnych dążeń dokonane zostało przez zewnętrznego arbitra (arbitraż)
- strony starają się wyjaśnić różnice wynikające z rozbieżnych przekonań przez ich krytyczną analizę (debata)

Rodzaje konfliktów

Konflikt potencjalny przekształca się w konflikt realny, gdy ludzie podejmują próby realizacji swych dążeń (aspiracji), usiłując przełamać wyłaniające się przeszkody związane
z obecnością czy działaniami innych ludzi.
Rozróżniamy również konflikty interpersonalne (między jednostkami)
i międzygrupowe (między grupami). Konflikty interpersonalne można podzielić na 2 rodzaje:
- konflikt o sumie zerowej – wygrana jednej strony jest zawsze równa przegranej drugiej strony (np. zawody sportowe). W takich sytuacjach najbardziej optymalną strategią jest strategia minimaksowa – minimalizowanie maksymalnej przegranej, wybór maksymalnego wyniku minimalnego - taki wybór, który zakłada najmniejszą stratę przy niekooperacyjnym posunięciu drugiej strony.
- konflikt motywów mieszanych – konflikt, w którym obie strony mogą zyskać dzięki współdziałaniu, a jednostka może zyskać jeszcze więcej dzięki rywalizowaniu ze swoim partnerem. Strony mają do wyboru 2 możliwości: rywalizację (swój zysk) lub współdziałanie (zysk obu stron). Konflikty tego typu są częstsze w życiu codziennym. Aby przewidzieć reakcje ludzi na konflikty tego typu, psychologowie posługują się grami. Najpopularniejszą
z nich jest „Dylemat więźnia”, ponieważ w największym stopniu oddaje on cechy rzeczywiście występujących sytuacji konfliktu. W matrycy tej strony mogą zyskać sporo dzięki kooperacji, ale jednocześnie każda z nich może zyskać jeszcze więcej dzięki rywalizacji, gdy druga strona zachowa się kooperacyjnie. Gdy natomiast obie strony zachowują się rywalizacyjnie, obie dużo tracą. Wspólną wygraną daje tylko zastosowanie strategii kooperacyjnych przez obu graczy; strategia rywalizacyjna jest kusząca, ale też ryzykowna. Sukces bądź porażka jednej strony zależą jednocześnie od jej własnej decyzji, jak i strategii wybranej przez drugą stronę i obie strony mogą zyskać i stracić zarówno dzięki kooperacji, jak i rywalizacji – te dwa motywy są zawsze obecne. Optymalną strategią postępowania w „Dylemacie więźnia”, jest tzw. strategia „wet za wet” lub „coś za coś”. Polega ona na tym, że pierwszy ruch w serii gier o motywach mieszanych jest kooperacyjny, zaś pozostałe stanowią odwzorowanie ruchów drugiej strony. Badania pokazują, że najczęściej wybieraną strategią w „Dylemacie więźnia” nie jest najbardziej optymalna „wet za wet” lecz rywalizacja, która prowadzi do strat dla obu stron. Gdy rywalizacja jest pierwszym ruchem obu stron, strony rzadko przechodzą do kooperacji.
Ze względu na intensywność konfliktu wyróżniamy konflikty ograniczone (celem stron jest usunięcie przeszkód w realizacji swoich dążeń) oraz rozlane, czyli destruktywne (celem stron jest zniszczenie przeciwnika).
Można również wyróżnić konflikty polityczne, które dotyczą tego, kto i w jaki sposób będzie sprawował władzę.
Istnieją również konflikty nierozwiązywalne – są one długotrwałe, bezkompromisowe, totalne, centralne, towarzyszy im przemoc, są postrzeganie w kategoriach gry o sumie zerowej, obejmują całe społeczeństwa.
Procesy towarzyszące konfliktom

Spirala eskalacji – lżejsze taktyki walki ustępują miejsca bardziej konfrontacyjnym
i wrogim (presja – namowa, perswazja, żądanie, groźba - atak słowny – manipulacja, podstęp – środki administracyjne – przymus – walka); wzrasta liczba zagadnień objętych konfliktem, od konkretnych problemów, konkretnej niezgody przechodzi się do problemów bardziej ogólnych , abstrakcyjnych, wszechogarniających (moralizacja konfliktu); motywem przestaje być realizacja własnego interesu i realizacja potrzeb a staje się pokonanie a potem zranienie
i skrzywdzenie przeciwnika; zwiększa się liczba stron i grup zaangażowanych w konflikt, zmniejsza się strefa neutralna.
Dualizm, czarno-biała percepcja - spostrzeganie obcej grupy jako zagrożenia, niezależnie od tego czy zagrożenie to rzeczywiście istnieje, pociąga za sobą czarno-białą percepcję grup – podkreśla się zalety grupy własnej i wady grupy obcej. Rozwój stereotypowych pojęć na temat grup w konflikcie – pozytywnych, gdy chodzi o grupę własną i negatywnych w przypadku grupy obcej – prowadzi do etnocentrycznego spostrzegania relacji między grupami – dumie z bycia członkiem grupy „my” towarzyszy pogarda i wrogość wobec członków grupy obcej. Etnocentryzm prowadzi do separacji grup i polaryzacji emocji. Utrzymywaniu się stereotypów – schematycznych i sztywnych przekonań na temat grup
w konflikcie towarzyszą uprzedzenia – negatywne emocje wobec obcych. Stereotypy
i uprzedzenia podtrzymują i intensyfikują konflikt. Sposób w jaki jednostki odnoszą się do przedstawicieli obcej grupy jest bowiem w dużej mierze wyznaczany przez cechy i intencje, jakie przypisują one innym.
Tendencyjna atrybucja cech – krańcowy błąd atrybucji - grupie własnej i grupie obcej przypisuje się określone właściwości. W owym przypisywaniu obowiązuje inna logika, gdy spostrzegane i zapamiętywane informacje dotyczą grupy własnej niż, gdy dotyczą one grupy obcej, co, w efekcie, prowadzi do zniekształconego obrazu rzeczywistości. Błędy
i wady grupy obcej spostrzegane są jako dyspozycje stałe i niezmienne podczas, gdy porażki i słabości własne uznaje się za charakterystyki czasowe i przemijające, zależne od sytuacji bardziej niż od indywidualnych predyspozycji. Stałe predyspozycje członków grupy własnej czynią z nich jednostki dobre i szlachetne.
Selektywna pamięć - istnieje tendencja do lepszego zapamiętywania tych członków grupy obcej, którzy oceniani są w sposób najbardziej ekstremalny i negatywny. Lepiej także zapamiętuje się tych członków grupy obcej, których zachowanie i cechy potwierdzają wcześniejsze oczekiwania.
Zmiana norm grupowych - normą grupową staje się dążenie do realizacji grupowych aspiracji – a następnie pokonanie i skrzywdzenie, „zneutralizowanie” przeciwnika - tworzą się „bojówki” wewnątrz grupy, które podejmują działania na ten cel nakierowane. Zmienia się struktura grupy, wyłania się autorytarny, silny lider, przejmuje kontrolę nad grupą, artykułuje jej cele, planuje jej działania, egzekwuje wykonanie zadań grupowych. Struktura grupy robi się hierarchiczna, niedemokratyczna. Grupa otacza ostracyzmem tych, którzy nie zgadzają się z nowo sformułowanymi celami i normami – presja społeczna, konformizm. Grupa robi się spójna, zamknięta, hierarchiczna, odcina informacje z zewnątrz. Pojawia się poczucie zgodności całej grupy, poczucie mocy i niezniszczalności (nierealistyczna percepcja) – efekty myślenia grupowego. Jest to ograniczający racjonalność i obiektywność myślenia wpływ grupy – grupa koncentruje się na podtrzymywaniu spójności i konsensusu kosztem jakości i trafności wyciąganych wniosków i podejmowanych decyzji. Typowe przykłady tragicznych skutków myślenia grupowego przy podejmowaniu decyzji to decyzja o inwazji w Zatoce Świń, nie przewidzenie inwazji na Pearl Harbor, start Challengera itp. W konflikcie skutkiem myślenia grupowego jest wzrastająca pewność przekonań dotyczących natury konfliktu, własności i intencji grupy własnej i grupy obcej. Rośnie także poczucie własnej racji, prawości i jednomyślności: grupa przecenia własną siłę i nie docenia siły i zdeterminowania przeciwnika.
Przekonania delegitymizujące przeciwnika – służą usprawiedliwianiu własnego okrucieństwa i przemocy wobec grupy obcej. Są one podzielane przez grupy znajdujące się
w długotrwałym konflikcie. Delegitymizacja to społeczna kategoryzacja, w wyniku której pewne grupy charakteryzowane są krańcowo negatywnie i wykluczane z grona zbiorowości, działających zgodnie z ogólnie przyjętymi, "ludzkimi" normami i zasadami. Istnieje
5 sposobów wykluczania przeciwnika poza nawias ludzkich społeczności. W procesie dehumanizacji członków grupy obcej spostrzega się i przedstawia jako (1) dehumanizacja - istoty nieludzkie -- zwierzęce lub demoniczne. Wykluczanie polega na (2) przypisywaniu członków grupy obcej do kategorii osób, które naruszają podstawowe normy i wartości społeczne jak: mordercy, psychopaci. Odmawia się innym cech ludzkich, także stosując opis w kategoriach negatywnych cech przypisując członkom grupy obcej (3) skrajnie negatywne charakterystyki. Dyskredytuje się innych także poprzez (4) porównywanie grupy obcej do powszechnie potępianych grup politycznych np. faszystów (stosowanie etykiet politycznych) lub do (5) grup, które są synonimem zła i niegodziwości np. wandalów, barbarzyńców (porównania grupowe). Zabiegi te służą wyjaśnieniu działań przeciwnika, wytłumaczeniu
i zrozumieniu jego okrucieństwa, a także usprawiedliwieniu własnych działań wobec niego.
Egocentryzm – tendencja do postrzegania konfliktu jednostronnie, tylko z własnej perspektywy i koncentrowania się na własnym rozumieniu, tego, co jest fair. Egocentryzm jest sposobem funkcjonowania poznawczego charakterystycznym dla wczesnych etapów rozwoju (adolescencja, dorastanie). W konflikcie zaangażowane emocje, zaangażowanie ‘ja’, chęć zachowania twarzy w sytuacji, w której łatwo można ją stracić stwarzają wielkie obciążenie poznawcze dla zaangażowanych jednostek. W konsekwencji często funkcjonują one poniżej swoich możliwości poznawczych. „Cofają” się niejako do wcześniejszych, mniej dojrzałych sposobów myślenia.
Samo-spełniające się proroctwo – nasze oczekiwania wobec przeciwnika wpływają na nasze własne zachowania np. oczekujemy wrogości, więc zachowujemy się wrogo, lecz nie zdajemy sobie z tego sprawy. Przeciwnik w odpowiedzi na nasze wrogie zachowanie także zachowuje się wrogo, co traktujemy jako potwierdzenie naszych oczekiwań nie widząc jednocześnie naszego własnego wpływu na zachowania przeciwnika, tego, że w dużym stopniu sami je wywołaliśmy.

Sposoby rozwiązywania konfliktów

- narzucenie drugiej stronie własnych warunków – Wiąże się to z odwołaniem do taktyki siły: stosowanie gróźb, karanie, stosowanie metody faktów dokonanych to typowe sposoby mające skłonić drugą osobę do uległości. Taktyka siły charakteryzuje się tym, że może obezwładnić słabszego i nieudolnego przeciwnika, ale przeciwnika silnego mobilizuje do tym zaciętszej walki.
- negocjacje – następuje rzeczywiste rozwiązanie konfliktu, obie strony coś uzyskują. Podczas negocjacji analizuje się sytuację i bada kwestie, które dzielą obie strony. W tym wypadku obie strony nie rezygnują ze swoich aspiracji, lecz podejmują wspólny wysiłek poszukiwania sposobów ich choćby częściowego pogodzenia.
- mediacje – rozwiązywanie sporów z udziałem strony trzeciej. Przebieg mediacji dzieli się na trzy etapy: (1) ustalenie jasnych reguł postępowania i zebranie potrzebnych informacji; (2) rozwiązywanie problemu – szukanie rozwiązań; (3) osiąganie satysfakcjonującego rozwiązania.
- arbitraż – trzecia strona narzuca rozwiązanie konfliktu skłóconym stronom.
- wypracowanie kompromisu – kompromis zakłada, że każda ze stron rezygnuje częściowo ze swoich roszczeń, aby zadowolić drugą stronę.
- wymiana koncesji – każda ze stron dokonuje jakichś ustępstw, ale ustępstwa te dotyczą różnych obszarów.
- rozwiązania integratywne – znajduje się sposób na możliwie pełne zaspokojenie roszczeń obu stron dzięki ich współdziałaniu.
- GRIT – strategia stopniowych i wzajemnych inicjatyw redukowania napięcia. Taktyka ta polega na serii kolejnych kroków, które mają zredukować napięcie. Warunki niezbędne do zainicjowania GRIT to: jednostronne zadeklarowanie ogólnej intencji stopniowego zredukowania napięcia, publiczna zapowiedź jednostronnej deeskalacji oraz zaproszenie drugiej strony do odwzajemniania ustępstw. Jeżeli jednak jedna ze stron zastosuje strategię rywalizacyjną, druga powinna odpowiedzieć tym samym.
- warsztaty międzygrupowego rozwiązywania problemów – składają się z następujących etapów: 1 etap – definicja problemu, 2 etap – omówienie konfliktu, 3 etap – omówienie sposobów rozwiązania, 4 etap – omówienie sposobów wprowadzania w życie.

Opracowała: Karolina Stawińska [link widoczny dla zalogowanych]
Źródło:
Aronson, E., Wilson, T. i Akert, R. (1997). Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań: Zysk i S-ka.
Golec de Zavala, A. materiały internetowe SWPS
Skarżyńska, K. (red.). (2002). Podstawy psychologii politycznej. Poznań: Zysk i S-ka.
Stephan, C., Stephan, W. (2000). Wywieranie wpływu przez grupy. Psychologia relacji. Gdańsk: GWP.
Strelau, J. (red.). (2002). Psychologia. Podręcznik akademicki. Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii. Gdańsk: GWP.